(Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Phó trưởng ban soạn thảo dự thảo Luật Kiểm toán độc lập trả lời PV Cổng Thông tin Điện tử Bộ Tài chính)

Phóng viên (PV): Ông có thể cho biết về tiến độ triển khai xây dựng dự án Luật Kiểm toán độc lập ?

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa  (NTN): Theo Nghị quyết số 31/2009/QH12 ngày 17/6/2009 của Quốc hội về Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2010 và bổ sung chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội nhiệm kỳ khoá XII (2007-2011) và Quyết định số 1390/QĐ-TTg ngày 28/8/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phân công cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, pháp lệnh của Chính phủ năm 2010, thì tháng 4/2010 Bộ Tài chính trình dự thảo Luật Kiểm toán độc lập lên Chính phủ và trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khoá XII vào tháng 10/2010.

Để đảm bảo tiến độ trình Chính phủ và trình Quốc hội như trên, từ năm 2008, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập để triển khai ngay việc nghiên cứu xây dựng dự án Luật kiểm toán độc lập. Đến nay, dự án Luật đã qua nhiều lần thảo luận trong Ban soạn thảo, Tổ biên tập và hiện Bộ Tài chính đang gửi xin ý kiến các Bộ, ngành các đơn vị có liên quan, các tổ chức xã hội, các hiệp hội, các công ty kiểm toán… theo đúng quy trình ban hành Luật của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Dự kiến từ nay đến cuối tháng 3/2010, Bộ Tài chính sẽ đẩy nhanh tiến độ xây dựng dự án Luật tập trung vào việc lấy ý kiến rộng rãi, hoàn chỉnh dự thảo dự án Luật gửi xin ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp để bảo đảm đúng thời hạn trình ra Chính phủ vào tháng 4/2010.

PV: Vấn đề được quan tâm nhiều nhất trong quá trình xây dựng dự thảo luật trong thời điểm này là gì, thưa ông?

Ông NTN: Theo tôi, trong quá trình xây dựng dự án Luật, có 3 vấn đề cần hết sức quan tâm sau:

Thứ nhất, phải tổ chức tốt việc nghiên cứu soạn thảo theo đúng trình tự quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó có việc lấy ý kiến của các Bộ ngành, các tổ chức xã hội, các hiệp hội, các công ty kiểm toán; phối hợp với Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam xin ý kiến tham gia của một số doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế; công khai trên Website của Bộ Tài chính về dự thảo Luật kiểm toán độc lập để trên cơ sở đó hoàn thiện dự án Luật trước khi trình Chính phủ.

Thứ hai, làm tốt công tác tổng kết thực tế 18 năm hoạt động kiểm toán độc lập trên cơ sở đó đánh giá quá trình thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan trong lĩnh vực này, trước hết là Nghị định 105/2004/NĐ-CP ngày 30/3/2004 của Chính phủ về kiểm toán độc lập. Đồng thời, nghiên cứu, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm các nước để dự án Luật đáp ứng tốt yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.

Thứ ba, là dự án Luật phải khắc phục được các hạn chế của các quy định hiện hành về kiểm toán độc lập, bổ sung những quy định cần thiết để đảm bảo cho hoạt động kiểm toán độc lập vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt vừa phù hợp với xu hướng phát triển trong tương lai; đồng thời, phải đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Chứng khoán…

PV:  So với những văn bản hiện nay về kiểm toán, đối tượng phải thực hiện việc kiểm toán bắt buộc trong dự thảo Luật Kiểm toán độc lập liệu có được mở rộng?

Nhằm đáp ứng các yêu cầu của thực tiễn quản lý, dự án Luật dự kiến bổ sung đối tượng kiểm toán bắt buộc để góp phần công khai, minh bạch Báo cáo tài chính như (1) báo cáo quyết toán vốn đầu tư xây dựng của các dự án sử dụng nguồn kinh phí Ngân sách nhà nước (quy định hiện hành chỉ là báo cáo quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản của các dự án thuộc nhóm A); (2) công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn và các đối tượng khác theo quy định của Chính phủ; (3) doanh nghiệp kiểm toán.

PV:  Trong luật Kiểm toán độc lập, sự liên quan và việc xử lý mối quan hệ giữa kiểm toán độc lập với các loại hình kiểm toán khác sẽ được đề cập trong như thế nào?

Ông NTN: Nếu phân loại theo chủ thể thực hiện kiểm toán, kiểm toán được chia ra thành kiểm toán nhà nước, kiểm toán độc lập, kiểm toán nội bộ. Đối với mỗi loại hình kiểm toán trên đều có pháp luật điều chỉnh. Với việc phân loại như trên, dự án Luật Kiểm toán độc lập không có vai trò xử lý các mối quan hệ giữa các loại hình kiểm toán khác nhau, thay vào đó dự thảo Luật kiểm toán độc lập tập trung vào quy định giá trị của Báo cáo kiểm toán. Theo đó, Báo cáo kiểm toán của kiểm toán viên hành nghề và doanh nghiệp kiểm toán được xác định là 1 trong những căn cứ để:

1. Cơ quan nhà nước và đơn vị cấp trên sử dụng cho quản lý, điều hành theo chức năng, nhiệm vụ được giao.

2. Các cổ đông, các nhà đầu tư có quyền lợi trực tiếp với đơn vị được kiểm toán, các bên tham gia liên doanh, liên kết, các khách hàng và tổ chức, cá nhân giải quyết các mối quan hệ về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên có liên quan trong quá trình hoạt động của đơn vị.

3. Giúp đơn vị được kiểm toán phát hiện, xử lý và ngăn ngừa kịp thời các sai sót, yếu kém trong hoạt động của đơn vị.

PV: Xin ông cho biết rõ hơn vấn đề quản lý nhà nước về kiểm toán dự kiến sẽ được thể hiện trong Luật Kiểm toán độc lập?

Ông NTN: Vấn đề quản lý nhà nước về kiểm toán độc lập cũng như các lĩnh vực khác luôn phải được thể hiện đầy đủ, rõ ràng trong Luật.

Dự án Luật kiểm toán độc lập khẳng định vai trò của Chính phủ trong việc thống nhất quản lý nhà nước về hoạt động kiểm toán độc lập và giao cụ thể cho Bộ Tài chính chịu trách nhiệm trước Chính phủ về hoạt động này, gồm:

1. Xây dựng và trình Chính phủ quyết định chiến lược và chính sách phát triển hoạt động kiểm toán độc lập; xây dựng, trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc ban hành, hướng dẫn theo thẩm quyền văn bản quy phạm pháp luật về kiểm toán độc lập.

2. Cấp, thu hồi và quản lý Chứng chỉ kiểm toán viên bao gồm cả việc quy định tài liệu học, nội dung thi, việc tổ chức thi, Hội đồng thi và cấp chứng chỉ kiểm toán viên; thủ tục cấp và thu hồi chứng chỉ kiểm toán viên.

3. Cấp, gia hạn, thu hồi Giấy phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp kiểm toán;

4. Thực hiện kiểm tra tuân thủ pháp luật về kiểm toán độc lập, chuẩn mực kiểm toán, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán và các quy định liên quan trong các doanh nghiệp kiểm toán; đình chỉ thi hành và yêu cầu sửa đổi những quy định, quyết định của doanh nghiệp kiểm toán trái với quy định của Luật này; Kiểm tra, giám sát hoạt động của Tổ chức nghề nghiệp về kiểm toán.

5. Tổ chức đăng ký hành nghề kiểm toán và công khai danh sách doanh nghiệp kiểm toán và kiểm toán viên đủ điều kiện hành nghề theo quy định của pháp luật; quản lý thống nhất danh sách doanh nghiệp kiểm toán và danh sách kiểm toán viên hành nghề trong cả nước.

6. Quản lý hoạt động hợp tác quốc tế về kiểm toán.

7. Giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về kiểm toán độc lập.

PV: Việt Nam đang hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới, vậy yếu tố nước ngoài trong hoạt động kiểm toán trong dự thảo Luật được quy định như thế nào?

Ông NTN: 1. Về đối tượng áp dụng: các tổ chức, cá nhân nước ngoài có tham gia vào hoạt động kiểm toán độc lập trên lãnh thổ Việt Nam đều phải tuân thủ theo quy định của Luật này và các quy định của pháp luật khác có liên quan, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam ký kết hoặc gia nhập có quy định khác.

2. Về quyền của kiểm toán viên hành nghề và trợ lý kiểm toán: Các đối tượng tổ chức, cá nhân nước ngoài nếu đủ các tiêu chuẩn để hành nghề kiểm toán theo quy định của Luật kiểm toán thì được hành nghề trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Trường hợp hành nghề kiểm toán ở nước ngoài, kiểm toán viên phải tuân thủ quy đinh của Luật này và luật pháp nước sở tại nơi Kiểm toán viên cung cấp dịch vụ kiểm toán.

3. Về quyền của doanh nghiệp kiểm toán: doanh nghiệp kiểm toán được thành lập chi nhánh hoặc các công ty con ở nước ngoài theo quy định của nước sở tại và phải được sự chấp thuận của Bộ Tài chính.

4. Về Tổ chức kiểm toán nước ngoài: 

Tổ chức kiểm toán nước ngoài chưa thành lập chi nhánh tại Việt Nam được thực hiện kiểm toán tại Việt Nam trong các trường hợp:

- Kết nạp một doanh nghiệp kiểm toán được thành lập và hoạt động theo luật pháp Việt Nam làm thành viên và thực hiện kiểm toán dưới tên của tổ chức nước ngoài và tổ chức thành viên.

- Hợp tác với 1 doanh nghiệp kiểm toán được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam trong từng cuộc kiểm toán riêng lẻ thì báo cáo kiểm toán phải có chữ ký của doanh nghiệp của Việt Nam.

- Thực hiện độc lập một cuộc kiểm toán ở Việt Nam và lưu hành báo cáo kiểm toán ở Việt Nam với điều kiện phải được Bộ Tài chính chấp thuận cho từng cuộc kiểm toán.

Tổ chức kiểm toán ở nước ngoài được thực hiện kiểm toán tại Việt Nam theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà XHCN Việt Nam có tham gia ký kết hoặc gia nhập phải đảm bảo có ít nhất năm kiểm toán viên hành nghề đủ điều kiện theo quy định của Luật kiểm toán độc lập.

5. Về đơn vị được kiểm toán: doanh nghiệp kiểm toán bắt buộc phải kiểm toán trong đó gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

6. Ngoài ra, dự án Luật cũng bổ sung một số quy định mới có yếu tố nước ngoài, như việc ký báo cáo kiểm toán của tổ chức kiểm toán nước ngoài hoạt động tại Việt Nam thì phải ít nhất 1 trong 2 chữ ký của kiểm toán viên hành nghề phải là người Việt Nam.

Theo website Bộ tài chính